Από το Χαρτί στο Σελιλόιντ: Lost Horizon

Από την Ελένη Τσατσαρώνη

Το 1937, ο βραβευμένος σκηνοθέτης Φραντσέσκο Ροζάριο Κάπρα, γιος Iταλών μεταναστών που ζει το αμερικάνικο όνειρο στην ανερχόμενη κινηματογραφική βιομηχανία, μεταφέρει στο σινεμά το δημοφιλές μυθιστόρημα του Bρετανού συγγραφέα Τζαίημς Χίλτον. Ο Χίλτον έγραψε τον Χαμένο Ορίζοντα το 1933, αλλά το βιβλίο γίνεται ευρύτερα γνωστό χάρη στο επόμενο μυθιστόρημά του το Αντίο Μίστερ Τσιπς  που δημοσιεύθηκε ένα χρόνο αργότερα. Το 1939, μετά τη μεταφορά του στον κινηματογράφο, στοιχειοθετήθηκε σε χαρτόδετη μορφή και έγινε μεγάλη λαϊκή επιτυχία. Θεωρούμενο το πρώτο best-seller βιβλίο τσέπης όπως και το επίσημα πρώτο Pocket-Book στην ιστορία. Παρότι χαρτόδετα βιβλία κυκλοφορούσαν ήδη από τα μέσα του 19^ου αιώνα η πρωτιά έγκειται στο ότι απευθύνθηκε σε μια μαζική αγορά και σε ένα νεοσύστατο αναγνωστικό κοινό που δεν διέθετε τα χρήματα ή τον χρόνο για την αγορά και ανάγνωση ενός βιβλιοδετημένου «στιβαρού» έργου. Σε αντίθεση με το βιβλίο ωστόσο,  η ταινία υπήρξε παταγώδης εμπορική αποτυχία.

"Φέραμε μαζί μας τρεις.  Ο τέταρτος να ‘ρθει  δεν ήθελε.

Έλεγε πως ήταν ο σωστός. Αυτός που για λογαριασμό όλων σκεφτόταν".  

                                         Φάουστ

Στο μυθιστόρημα  του Χίλτον, τέσσερις χαρακτήρες (ή μήπως η κατά Γιούγκ τετραδική υπόσταση του ενός;), προσπαθώντας να ξεφύγουν από την πολεμική ατμόσφαιρα της Κίνας του ΄30, πέφτουν με το αεροπλάνο που επιβαίνουν σε μια άγνωστη οροσειρά των  Ιμαλαΐων. Ανάμεσά τους ο χαρισματικός Bρετανός αξιωματούχος Ρόμπερτ Κόνγουεϊ, ένας άνθρωπος που «ο πολιτισμός δύσκολα βγάζει τέτοιους στις μέρες μας».  Διασώζονται από μια ομάδα Θιβετιανών μοναχών και καταλήγουν στην ιερή κοιλάδα της Σάγκρι Λα –εκεί που δεν υπάρχει χρόνος και φθορά. Τόπος γαλήνιος που προσφέρει ένα «ασυνήθιστο αίσθημα φυσικής και νοητικής ευφορίας» που ο Κόνγουεϊ δίχως να εγκαταλείψει την «ενδιαφέρουσα προοπτική τού παρατηρητή» παραδόθηκε στην απλόχερη γοητεία του.  Οι τρείς  αποφασίζουν να μείνουν εκεί, ο τέταρτος αντιδρά έντονα. Πρόκειται για την ιδανική κοινότητα που η λειτουργία της στηρίζεται στην ευγένεια και στη μετριοπάθεια. Ακόμη και η αρετή πέραν του μέτρου κρίνεται επιβλαβής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι, στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού των Λάμα, ο Πλάτωνας βρίσκεται «πλάτη με πλάτη»  με τον Τόμας Μορ. Ο ένας με την Πολιτεία και ο άλλος με την Ουτοπία προσδιορίζουν τη Σάγκρι Λα. Ο μεγάλος Λάμα αποκαλύπτει στον Κόνγουεϊ ότι «τα Σκοτεινά Χρόνια που έρχονται και θα σκεπάσουν ολάκερο τον κόσμο σαν τεράστιο σάβανο» αφήνει στα χέρια του τη Σάγκρι Λα να λειτουργήσει σαν ύστατο καταφύγιο  για όποιον το αξίζει.  Εκτός του ότι ξεκινά και τελειώνει αντίστροφα, ο Κάπρα δεν αλλοιώνει καθόλου το στόρι του  βιβλίου. Δημιουργεί όμως έναν επιπλέον χαρακτήρα, ένα love-story κι ένα πιο ακαδημαϊκό παρελθόν για τον κεντρικό ήρωα. Προφητικός και υποψιασμένος, ενστερνίζεται τις φιλοσοφικές αναζητήσεις του συγγραφέα οι οποίες ωστόσο, ελάχιστα αφορούσαν το φιλοθεάμον κοινό της εποχής με αποτέλεσμα η ταινία να αποτύχει. Παρότι το ζητούμενο για τον καθένα είναι η Σάγκρι Λα είτε σαν εσωτερικός είτε σαν εξωτερικός προορισμός, το θέμα είναι  …..δύναται τελικά ο άνθρωπος να υποστεί το τέλειο;