Ο γαλλικός κινηματογράφος τη δεκαετία του ΄20: οι αβάντ-γκαρντ στη θεωρία και την πρακτική (Μέρος Β')

Από τον Αχιλλέα Παπακωνσταντή

Η αφηγηματική αβάντ-γκαρντ

Σε αντίθεση με τους ντανταϊστές, οι σκηνοθέτες της "ιμπρεσιονιστικής σχολής" αγωνίζονται καθόλη τη διάρκεια της δεκαετίας του '20 για την αναγνώριση του σινεμά ως ισοδύναμο των υπόλοιπων τεχνών. Πέρα από τη δημιουργία ταινιών, καταπιάνονται με σοβαρότητα και επιμέλεια στη συγγραφή θεωρητικών και κριτικών κειμένων. Η θεματολογία τους συνοψίζεται στην αναζήτηση του "αυθεντικού", "αγνού" κινηματογράφου, δηλαδή στην ανάδειξη και την εξύψωση των ιδιαίτερων εκείνων χαρακτηριστικών του μέσου που του χαρίζουν την ανεξαρτησία του. Ειδικότερα, συζητούν για το σινεμά ως τη σύνθεση όλων των τεχνών, για την έννοια της "φωτογένειας" που μόνο με τη συνδρομή της κάμερας και της μεγάλης οθόνης είναι εφικτή και για τον παραλληλισμό του μοντάζ με τη κατασκευή ενός μουσικού ρυθμού. Ταυτόχρονα, θα συμβάλλουν στη γέννηση της σινεφιλικής κοινότητας με τη δημιουργία των πρώτων ciné-club με στόχο την προβολή ταινιών, παρακάμπτοντας τα κεντρικά δίκτυα διανομής.

Οι σπουδαιότεροι εκπρόσωποι της αφηγηματικής αβάντ-γκαρντ ήταν οι Abel Gance, Marcel L'Herbier, Louis Delluc, Germain Dulac και Jean Epstein. Οι περισσότεροι εξ’ αυτών θα διαδραματίσουν σπουδαίο ρόλο στην εδραίωση και την αναγνώριση του σινεμά στις επόμενες δεκαετίες. Ο L'Herbier θα συμβάλλει τα μέγιστα στη γέννηση των ακαδημαϊκών κινηματογραφικών σπουδών ως διευθυντής της Idhec (Institut des Hautes Etudes Cinématographiques) από το 1944 ως το 1969, σχολής που θα στεγάσει στις αίθουσές της μερικούς από τους κορυφαίους auteurs του 20ου αιώνα (Alain Resnais, Θόδωρος Αγγελόπουλος, Louis Malle, Claude Sautet, Claire Denis), ενώ ο Epstein εξακολουθεί μέχρι τις μέρες μας να προκαλεί συζητήσεις κι έρευνες με βάση τα άκρως πρωτοποριακά θεωρητικά του συγγράμματα. Ωστόσο, ως σκηνοθέτες δε θα καταφέρουν ποτέ να ξεπεράσουν τα αριστουργήματα που έδωσαν τη δεκαετία του ΄20: La Roue (1923, Abel Gance), Coeur Fidèle (1923, Jean Epstein), L'Inhumaine (1924, Marcel L'Herbier), La coquille et le clergyman (1927, Germaine Dulac), La Glace à trois faces (1927, Jean Epstein), Napoléon (1927, Abel Gance), La Chute de la Maison Usher (1928, Jean Epstein). 

Αναμφισβήτητες κορωνίδες της γαλλικής κινηματογραφικής δεκαετίας, όμως, παραμένουν το Finis Terrae (1929, Jean Epstein), παραγνωρισμένος πρόδρομος του νεορεαλιστικού κινήματος, και το άκρως εμπνευσμένο στιλιστικά και θεματικά L'Argent (1929, Marcel L'Herbier), δυο φιλμ που έναν αιώνα μετά ξαφνιάζουν με τη φρεσκάδα και την επινοητικότητά τους.