Εκλεκτικές Συγγένειες: Umberto D. - Wendy and Lucy

Από τον Παναγιώτη Μπούγια

Umberto D. (1952)

Σκηνοθεσία : Βιτόριο Ντε Σίκα

89΄, 1.37 : 1

Wendy and Lucy (2008)

Σκηνοθεσία : Κέλλυ Ράϊχαρτ

80΄, 1.85 : 1

Στο «Umberto D.», ο Ντε Σίκα δεν έχει πρωταρχικό στόχο το σχόλιο γύρω από την έλλειψη κοινωνικής πολιτικής στη μεταπολεμική Ιταλία - όπως μαρτυρά η εκπληκτική εναρκτήρια σεκάνς της διαδήλωσης των συνταξιούχων. Χρησιμοποιεί το «ανώνυμο» πρόσωπο του ερασιτέχνη Κάρλο Μπατίστι, στο ρόλο ενός ανθρώπου που δυσκολεύεται να επιβιώσει μέσω της πενιχρής του σύνταξης, για να παρουσιάσει μια περισσότερο συναισθηματική εκδοχή του ιταλικού νεορεαλισμού. Το πιο παραστατικό δείγμα της κινηματογραφικής του γλυπτικής, είναι οι ρωγμές στο πρόσωπο του 70χρονου πρωταγωνιστή του, που αγωνίζεται να διατηρήσει την αξιοπρέπεια και την περηφάνια του σε μια πόλη όπου την ανθρώπινη καλοσύνη φαίνεται να έχουν καταπιεί οι δυνάμεις του εκσυγχρονισμού. Στο φιλμ του Ντε Σίκα, όπως και σε εκείνα του Τσάπλιν, ο κόσμος παρουσιάζεται σαν ένα μέρος που κατοικείται από θύτες και θύματα. Όταν οι άνθρωποι δεν είναι κακόβουλοι (όπως η ανάλγητη σπιτονοικοκυρά του Ουμπέρτο), απλά αδιαφορούν για τον πόνο των άλλων.

Oι πράξεις του ήρωα κατορθώνουν μονάχα να τραυματίσουν την εμπιστοσύνη ανάμεσα στον ίδιο και το σκύλο του, είναι όμως ο τελευταίος εκείνος που θα «δείξει» τον αληθινό δρόμο στο αφεντικό του: η τελική σκηνή αφήνει την αίσθηση μιας ανολοκλήρωτης θλίψης. Μια σκηνή που θυμίζει την αντίστοιχη απ’ τους «Μοντέρνους Καιρούς» του Σαρλώ. Αφιερωμένο στον πατέρα του, το φιλμ του Ντε Σίκα αποτελεί ένα κομψό αριστούργημα,  που μπορεί μεν να συνθέτει ένα σπαρακτικό πορτρέτο του γήρατος και της μοναξιάς, κερδίζει όμως ταυτόχρονα μια θέση ανάμεσα στις ταινίες που συνιστούν αληθινό … «Θρίαμβο της Ζωής», δίπλα στο «Ικίρου» του Κουροσάβα και στο «Μια Υπέροχη Ζωή» του Κάπρα! 

Τo «Wendy and Lucy» είναι ένα ρεαλιστικό, μελαγχολικό σχόλιο πάνω σε μια ιστορία περιπλάνησης που σύντομα αποκτά εμβληματικό χαρακτήρα και γίνεται αντιπροσωπευτική μιας χώρας της οποίας η οικονομική και οικογενειακή αστάθεια ευνοεί την προσωπική και κοινωνική φυγή. Στο επίκεντρο της βρίσκεται  ένα αγοροκόριτσο, η Γουέντι (Μισέλ Γουίλλιαμς), που  μαζί με τη σκυλίτσα της Λούσι ταξιδεύει με προορισμό μακρινό για ένα καλύτερο αύριο. Μια περίπου μπίτνικ  ηρωίδα που κοιμάται στο αμάξι της, πλένεται σε τουαλέτα βενζινάδικου και φοράει τα ίδια ρούχα για πολλές μέρες…

Το λιτό, κινηματογραφικό βλέμμα της Ράϊχαρτ καταγράφει τις οδυνηρές δυσκολίες μιας μοναχικής επιβίωσης και η Γουίλλιαμς κουβαλάει στους ώμους της όλο το φιλμ, κυρίως μέσω της απουσίας μανιέρας. Το προσωπείο του προκλητικού - ωστόσο εύθραυστου γεμάτου θλίψη αλλά και αντιμελοδραματικού - καθωσπρεπισμού της, απογυμνώνεται αποκαλύπτοντας όλο τον φόβο, την απόγνωση και τη δυστυχία μπροστά στον κίνδυνο απώλειας της μοναδικής αληθινής, αμοιβαίας αγάπης που έχει γνωρίσει. Της Λούσι. Γεγονός που εν τέλει δωρίζει στο φιλμ μια αχτίδα αβέβαιης ελπίδας…

Αποδομώντας το δράμα περιπλάνησης με τρόπο που σηματοδοτεί τον θάνατο του βιομηχανικού ανθρώπου, μετατρέποντάς το σε δράμα της σύγχρονης μεγάλης ύφεσης και της αποκαθήλωσης όλων των αμερικάνικων μύθων, η Ράϊχαρτ κατασκευάζει ένα φιλμ στο οποίο - ενώ δε συμβαίνουν παρά ελάχιστα πράγματα - το ενδιαφέρον παραμένει αμείωτο. Χωρίς να απέχει θεματικά και υφολογικά απ’ το «Umberto D.»,  θα μπορούσε άνετα να είναι ένα φιλμ της περιόδου του ιταλικού νεορεαλισμού, καθώς χωρίς budget διαθέτει σίγουρα μεγάλη καρδιά.