Από το Χαρτί στο Σελιλόιντ: Lord of the Flies

Από την Ελένη Τσατσαρώνη

Ποια είναι η -εν δυνάμει- κατάληξη της πορείας του «εκπολιτισμού» του ανθρώπου και πόσο επισφαλείς αναγνωρίζονται εν τέλει, οι διαμέσου των αιώνων ορθολογιστικές «παρεμβάσεις» που αντιβαίνουν τα ένστικτα;

Σε αυτό το βασικό πυρήνα εξερεύνησης στήνει ο Βρετανός δάσκαλος Γουίλιαμ Γκόλντιγκ την ανθρώπινη ύπαρξη, και μάλιστα στην πιο βελτιωμένη και αθώα εκδοχή της, τα παιδιά. Ο συγγραφέας, δανείστηκε για το έργο του τον τίτλο Ο Άρχοντας των μυγών, από μια αρχαία διάλεκτο της Μέσης Ανατολής που ονοματίζει έτσι (Baal zebub) το Σατανά. Ακόμη κι αν δεν γνωρίζει κάποιος αυτή την πληροφορία, αυτόματα συναισθάνεται το σκοτεινό περιεχόμενο του όρου.

Μια ομάδα αγοριών από τον πολιτισμένο Βρετανικό κόσμο, βρίσκεται κάτω από σχεδόν αδιευκρίνιστες συνθήκες σε κάποιο έρημο νησί δίχως την παρουσία κανενός ενήλικα. Εκεί καλούνται όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά και να συνδιαλλαγούν ως σύνολο, μα πρώτα-πρώτα ο καθένας ξεχωριστά, την προαιώνια -και αναπόφευκτη- συνάντηση με το «κακό», που ελλοχεύει παντού.

Τοποθετημένη σε μια συνθήκη εμβόλιμη στο χωροχρόνο, η ιστορία διαχρονικά σύγχρονη, συμβαίνει πάντα. Η κοινωνία των παιδιών ξεκινά την πορεία της στηριζόμενη στα «εφόδια» (δίκαιο και ηθική) (;) που φέρει από τον πολιτισμό, σταδιακά όμως εξαχρειώνεται και «τα μέλη της χορωδίας» μετατρέπονται σε μακάβρια «φυλή». Όταν «δύο διαφορετικοί κόσμοι εμπειρίας και συναισθήματος ανίκανοι να επικοινωνήσουν» συμπλέκονται, η πορεία είναι μονόδρομος. Στη σύγκρουση ανάμεσα στη σύγχρονη σκέψη και στην πρωτόγονη λειτουργία (βλέπε: συνθήκη που καθορίζεται εντελώς από συγκινησιακές και μυστικιστικές αναπαραστάσεις), θριαμβευτικά υπερτερεί η δεύτερη. Κι όταν τα παιδιά «παρασύρονται» στη βαθιά έλξη της άγριας χορομιμικής γιορτής, το τελετουργικό τους «παιχνίδι», στην πραγματικότητα είναι πρόβα ανθρωποθυσίας.

Ποιο είναι όμως το κυρίαρχο συναίσθημα που πυροδοτεί τη «στροφή»; Και ποιο είναι το «Θεριό» που σπέρνει τον τρόμο ανελέητα; Είναι «κάτι» αυθύπαρκτο που παραμονεύει στον περιβάλλοντα χώρο, αόρατο και απειλητικό; Ή μήπως πρόκειται για αναπόσπαστο κομμάτι εντός μας, ενσαρκωμένο από προβολές ψυχικών διεργασιών και αποτυπωμένο σε μια σφαίρα μη-συνειδητή, και ως εκ τούτου, απρόσιτη στο να διερευνηθεί;

«…..ίσως το Θεριό να ‘μαστε εμείς»

Ο Άρχοντας των μυγών κυκλοφόρησε στην Αγγλία το 1954 και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Μετά από την αμερικάνικη έκδοσή του το 1959 όμως, και την τεράστια απήχηση που είχε στο νεανικό κοινό της Αμερικής, έγινε αντικείμενο λατρείας και ένα από τα πιο δημοφιλή μυθιστορήματα στον κόσμο. Στη Βρετανία αποτελεί διδακτική ύλη στα λύκεια και επιδέχεται αλλεπάλληλες αναλύσεις ποικίλων κατευθύνσεων. Το 1963 μεταφέρθηκε στο σινεμά από τον επίσης Βρετανό Πήτερ Μπρουκ. Ο Μπρουκ – κατά κύριο όγκο θεατρικός σκηνοθέτης και εργάτης του θεάτρου με την ευρύτερη έννοια – μετακύλησε στο πανί τις θεωρίες του πειραματικού θεάτρου και τους επηρεασμούς από το θέατρο της σκληρότητας που χαρακτήρισαν τη θεατρική του πορεία. Δουλεύοντας με παιδιά ερασιτέχνες και άξονα τον συγκερασμό των δύο μορφών τέχνης που υπηρετεί, (αλλά με πρώτη «αγάπη» τον κινηματογράφο), έδωσε στον Άρχοντα των μυγών τη δωρική φόρμα ενός ντοκιμαντέρ και μιας αφαιρετικής θεατρικής παράστασης μαζί.

Το «τέλος της αθωότητας» και «οι αιώνιοι εφιάλτες της πτώσης και του θανάτου» προτάσσονται αναπόδραστοι στο δυσοίωνο παραμύθι του Γκόλντιγκ και μάλιστα δεν χρειάζονται καν τη βοηθητική παρουσία του θηλυκού (…) ούτως ώστε να αποδοθεί (απενοχοποιημένα) η συμφορά.