Από τον Παναγιώτη Μπούγια
H
Χρονιά με τα 13 Φεγγάρια (In Einem
Jahr Mit 13 Monden, 1978) Σκηνοθεσία : Ράινερ
Βέρνερ Φασμπίντερ
Παίζουν: Φόλγκερ Σπένγκλερ, Ίνγκριντ Κάβεν,
Γκότφριντ Τζον
124΄, 1.66 : 1
Η Φλόγα που τρεμοσβήνει
(Le feu follet, 1963)
Σκηνοθεσία : Λουί Μαλ
Παίζουν: Μωρίς Ρονέ, Λένα Σκέρλα, Ζαν Μορώ
108΄, 1.66 : 1
Γυρισμένη
στον απόηχο της πραγματικής αυτοκτονίας του εν διαστάσει εραστή του, η ταινία
του Φασμπίντερ περιγράφει τις τελευταίες
μέρες της ζωής μιας τρανσέξουαλ που οδηγείται μέσα από την απόγνωση στην
αυτοκτονία και αποτελεί μια
αποσταγμένη, αδυσώπητη, βαθιά προσωπική και συναισθηματικά ειλικρινή αναφορά
στην ανάγκη του ανθρώπου για αγάπη, αποδοχή και το δικαίωμα να «ανήκει» κάπου.
Το κυρίαρχο μοτίβο της «ετεροπροσωπίας» (ο κεντρικός χαρακτήρας
ετεροπροσδιορίζεται όχι μόνο από τους εκάστοτε
εραστές του, αλλά κι από τα ρούχα που φορά) και
της απόρριψης - εν είδει κάθαρσης - του «δέρματος», συμβολίζεται ανεξίτηλα στα
πλάνα με τις αγελάδες που αφαιμάσσονται και γδέρνονται στα σφαγεία, την ίδια
στιγμή που η Ελβίρα (η ερμηνεία του Φόλκερ Σπένγκλερ ισορροπεί συγκλονιστικά
μεταξύ αυτοσαρκασμού και τραγικής θεατρικότητας) απαγγέλει στίχους του Γκαίτε.
Η
συνήθεια του Φασμπίντερ να καδράρει τους χαρακτήρες του σε χώρους - κελιά που
υπογραμμίζουν την απομόνωσή τους, δημιουργώντας ταυτόχρονα μέσα από εξπρεσιονιστικά
υποβλητικούς φωτισμούς την κλειστοφοβική αίσθηση ενός φιλμ δωματίου,
μεγεθύνεται εδώ ακόμα περισσότερο χάρη στην ιδιοσυγκρασιακά ερμητική εικόνα της
Ελβίρα, που φαντάζει πραγματικά «ξένη ανάμεσα σε ξένους». Η τελευταία συνθέτει
ένα από τα συγκλονιστικότερα πορτραίτα που μας έχει δώσει ο παγκόσμιος
κινηματογράφος: μια απελπισμένη ψυχή που επιδίδεται διαρκώς σε προσχηματικές μεταμορφώσεις του «Άλλου»,
σε μια ατέρμονη αναζήτηση στοργής. Δημόσια ταπεινωμένη, εγκαταλειμμένη από τον
τελευταίο της εραστή και αποξενωμένη από την οικογένεια της, η ηρωίδα ωθείται –
με τελετουργικό τρόπο - στα άκρα όταν θα επιχειρήσει να αναζητήσει (για να …αντιμετωπίσει)
το «άπιαστο» αντικείμενο του γλυκόπικρου πόθου και του βασανιστικού της
παρελθόντος…
Στον
αντίποδα, το φιλμ του Μαλ επιχειρεί ένα σπαρακτικό - χωρίς μελοδραματικούς
εκφυλισμούς - οδοιπορικό στο τελευταίο 24ωρο ενός αλκοολικού συγγραφέα. Η
χρονική συμπίεση της δράσης πυκνώνει την
ατμόσφαιρα και ενισχύει την τραγικότητα του φιλμ, ενώ ο
Μωρίς Ρονέ παραδίδει μια από τις σπουδαιότερες αντρικές ερμηνείες στην ιστορία
του σινεμά. Ένα «απρόθυμο» εξιτήριο από μια κλινική αποτοξίνωσης και μια
περιπλάνηση σε στέκια και πρόσωπα του παρελθόντος, πασχίζουν - μάταια - να ξανανάψουν μέσα του κάποια σπίθα ζωής. Ένα
φιλμ γύρω από την υπαρξιακή κρίση και την αμφιβολία που βιώνει ένας άνθρωπος για
την πίστη στον εαυτό του και τους γύρω του και πολύ λιγότερο μια ταινία για τον
εθισμό. «Ξεκίνησα να πίνω, περιμένοντας για διάφορα», θα πει ο ήρωας σε κάποια
στιγμή. «Μετά συνειδητοποίησα ότι ξόδεψα όλη μου τη ζωή, περιμένοντας».
Η
αίσθηση του αναπόφευκτου της μοίρας, κορυφώνεται με τις λέξεις του πρωταγωνιστή
που περνούν πάνω απ’ το τελευταίο πλάνο: «Αυτοκτονώ γιατί δεν μ’ αγαπήσατε,
γιατί δεν σας αγάπησα. Κι επειδή οι δεσμοί μας ήταν χαλαροί, αυτοκτονώ για να
τους συσφίξω. Σας αφήνω με έναν ανεξίτηλο λεκέ…». Η κάμερα τον παρακολουθεί
λιτά και υποβλητικά, καταγράφοντας την αστάθεια του εσωτερικού του κόσμου. Κι
εκείνος περιπλανιέται στους δρόμους της Πόλης του Φωτός, που μοιάζουν το ίδιο
λυπημένοι, θαμποί και σκοτεινοί με την απόγνωση στην ψυχή του. Προετοιμάζεται
να «αποχαιρετήσει» έναν κόσμο αδράνειας και συμβιβασμού, που του προκαλεί
κούραση κι αποστροφή. Όπως λέει κι ο ποιητής: «δοκιμάστε, αν μπορείτε, να
γίνετε κάποιος που ταξιδεύει με την αυτοκτονία του κρεμασμένη απ’ την
κουμπότρυπα»! Τις αξιώσεις της καρδιάς δεν μπορείς ποτέ να τις απαρνηθείς ούτε
να τις αμφισβητήσεις, ακόμα κι όταν φαντάζουν εξωφρενικές. Το δηλώνει κι ο
ήρωας, αποδεχόμενος την αποτυχία του: «η ευαισθησία βρισκόταν στην καρδιά μου,
όχι στα χέρια μου…». Η μουσική του Ερίκ Σατί διατρέχει το φιλμ σαν νανούρισμα,
συνοδεύοντας τον πρωταγωνιστή στην εξόδιο ακολουθία του…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου