Ida (2013) ****

Από τον Ιωάννη 'Moody' Λαζάρου

Σκηνοθεσία: Πάβελ Παβλικόφσκι

Παίζουν: Αγκάτα Κουλέσα, Αγκάτα Τσεμπουκόφσκα

82’, 1.33:1 

Όπως ο άνθρωπος, αφού ανταμώσει την αγιοσύνη, αδυνατεί να βαστάξει μια ζωή ξοδεμένη στην αμαρτία· αντιστοίχως, δεν μπορεί να αφιερωθεί στην καλογερική αφού γευθεί την αμαρτία.

Ασπρόμαυρα κάδρα σε «πρωτόγονο» φορμά 4:3, χωρική τοποθέτηση στην κομμουνιστική, αποστερημένη Πολωνία, χρονική τοποθέτηση μια δεκαπενταετία μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου (αφού είχαν πρώτα εξοντωθεί τσουβάλια Πολωνοεβραίων από Ναζί, με πολλούς από τους ντόπιους είτε να συνδράμουν ή να αποσιωπούν τις θηριωδίες)· το τυπικό περίγραμμα αυτού του μινιμαλιστικού road movie με ατμόσφαιρα έργου δωματίου, όπου μια νεαρή ορφανή λίγο πριν ορκιστεί μοναχή, συναντά μια ελευθεριάζουσα θεία της για να μιλήσουν για το παρελθόν της οικογενείας.

Σφόδρα επηρεασμένο από το συνολικό έργο του Καρλ Ντράγιερ, τον Μπέργκμαν του προχωρημένου ’50, την Άνοιξη της Πράγας, αλλά και το συμπατριώτη Σκολιμόφσκι, το νέο πόνημα του Παβλικόφσκι (που μας έχει χαρίσει το πολυβραβευμένο στη Θεσ/νίκη «Τελευταίο Καταφύγιο», το καθηλωτικό «Ερωτικό Καλοκαίρι» και πιο πρόσφατα, την ιδιόμορφα αποξενωτική «Γυναίκα του Πέμπτου»), όμως, δεν αναλώνεται μουσειακά στις χαραγμένες στο πετσί, λαών όπως του πολωνικού, μνήμες του παρελθόντος, παρά μόνο έτσι ίσως δείχνει εκ πρώτης όψεως, σηματοδοτώντας (και) την προσωπική επιστροφή του δημιουργού του, στη γενέτειρά του.

Η «Ida», λοιπόν, αυτό το υπόδειγμα αφηγηματικής λιτότητας και μεστής κινηματογραφικής γραφής, αναπτύσσεται, χρησιμοποιώντας στατικά πλάνα με ζηλευτή επιδεξιότητα, αντιπαραβάλλοντας οπτικοποιημένα νοηματικά δίπολα. Οι δύο ηρωίδες, σύμβολα κομμουνιστικής απελπισίας και αυστηρού Καθολικισμού έκαστη, με τις (αρχικά) αντιδιαμετρικές συνήθειες και τους κόντρα τρόπους, το οικογενειακό παρελθόν πλάι στο ιστορικά εθνικό, η σταδιακή είσδυση της ανάλαφρης αμερικανικής κουλτούρας στο χαρακτηριστικά ζοφερό, βορειοευρωπαϊκό τοπίο των παγωμένων δασών και των μεταπολεμικά ερειπωμένων σπιτιών, ο μετεωρισμός ανάμεσα στις επαγγελματικές τιμές και το βαθύ προσωπικό τέλμα ή την πνευματική και την πραγματική ζωή.

Μια συναρπαστική διανοητικά και τόσο σπάνια στις μέρες μας, γι’αυτό σημαίνουσα, φιλμική εμπειρία. Για όσους...