8/11/14

Edito #045: Interstellar, επιστημοσύνη, σωτηρία του ανθρώπινου γένους και αθεΐα

Από τον Ιωάννη 'Moody' Λαζάρου


Είναι προς τιμήν του κυρίου Νόλαν που δε μένει στάσιμος, εξελίσσεται, επιλέγοντας αυτή τη φορά να «παίξει» (με δικούς του πάντα όρους) σε διαστημικό έδαφος, εκεί που βαραίνει η σκιά του Κιούμπρικ κάθε νέα δημιουργία. Και μάλιστα το υλοποιεί σχεδόν εξαλείφοντας τις σκηνές δράσης και κατεβάζοντας αξιοσημείωτα τους συνήθεις ρυθμούς του –στοιχεία που ίσως του κοστίσουν σε συναρπαγή του κοινού.


Στα οριοθετημένα (;) πλαίσια μιας κριτικής (τα οποία γοργά θα εγκαταλείψουμε), κρίσιμο στοίχημά του δείχνει πως είναι να συγκεράσει το συναισθηματικό κίνητρο του κεντρικού του ήρωα με την πιο εγκεφαλική σκηνοθετική γραφή του. Κι αν στο «Ιnception» (που το επιχειρεί εξ ίσου) τα δυο τους δένουν παραπάνω από ικανοποιητικά, εδώ μοιάζει ο ίδιος να αδυνατεί να το ισορροπήσει, με το συναίσθημα να λυγίζει έναντι της επονομαζόμενης εγκεφαλικότητας, αφού το πρώτο προκύπτει αποκλειστικά από τις έντονες (κατά τόπους) ερμηνείες των Μακόναχι, Τσαστέιν και Άφλεκ ή τις (συμμαζεμένες, new-age) εξάρσεις του Τσίμερ στην ηχητική μπάντα, μα λιγοστά από την ίδια του την κατασκευή.

Χρησιμοποιεί υπερβολικά τον Λόγο για να στοχαστεί (κάπως περιορισμένα, όπως θα επιχειρήσω να υποστηρίξω στη συνέχεια) αφήνοντας στην εικόνα περισσότερο ρόλο δημιουργού εντυπώσεων, ενώ, ως γνωστόν, ο κινηματογράφος είναι Τέχνη αναπαραστατική και επομένως οφείλουν να εικονοποιούνται τα νοήματα παρά να λέγονται –ακόμη κι αν ο Γουέλς με δωροδοκούσε με ένα σκαμπίλι, αν ήταν τώρα δίπλα, που του θίγω την πρωτοκαθεδρία του Λόγου.

Είναι κατανοήσιμο πως, με τόση επιστημοσύνη που έχει ασπαστεί εδώ ο Νόλαν και την έχει φορτώσει σε μια πιο γήινη στην πραγματικότητα ιστορία, είναι δύσκολο να αποφύγει εκτεταμένη χρήση του Λόγου, και να πράξει όπως ο Κιούμπρικ στην Οδύσσειά του. Μόνο που αντί να λειτουργήσει επεξηγηματικά (δε νομίζω πως το target group του επιθυμεί να είναι μόνο οι Φυσικοί ή τύποι που σκαμπάζουμε κάτι λίγο από Σχετικότητα και Κβαντομηχανική), μοιάζει να αποσκοπεί σε μια κάπως πομπώδη παράθεση (είτε σύνθεση) θεωριών και εικασιών, που σα ν' αποτελούν προαπαιτούμενο για να μπεις στην αίθουσα.

Πηγαίνοντας, τώρα, σε πιο επί της αρχής ζητήματα (και σίγουρα πιο προσωπικά), έρχομαι να υπογραμμίσω δύο. Πρώτον, πως ξεμπερδεύει τάχιστα με το ότι πρέπει να σωθεί η ανθρωπότητα (εν προκειμένω, μεταφέροντάς την σε άλλο γαλαξιακό σύστημα). Οι, κοντά στα της Αποκαλύψεως, συνθήκες που επικρατούν στη Γη είναι απόρροια κυρίως της ανθρώπινης απληστίας, της κακοδιαχείρισης και βάναυσης εκμετάλλευσης της Φύσης. Επομένως, γιατί να είναι θεμιτή η σωτηρία ενός τέτοιου είδους; Θέσει υπέρμαχος της σωτηρίας είναι τυπικά ο χαρακτήρας του Μάικλ Κέιν (τον οποίο πρέπει να υπεραγαπά ο Νόλαν δίνοντάς του κοντά εκατό χρόνια ζωής στην ταινία), αλλά ασυζητητί την ασπάζεται και ο ίδιος ο δημιουργός της ταινίας, αφήνοντας συνεπώς νοηματικά μετέωρη, αν και εξόχως σκηνοθετημένη, τη σκηνή όπου παλεύουν Ντέιμον και Μακόναχι στην απέραντη μοναξιά ενός άλλου πλανήτη -σκηνή στην οποία θα μπορούσε να στηριχθεί μια (άλλη) νέα ταινία. 

Δεύτερον, εγείρω κι ένα θεολογικό ζήτημα. Υπάρχει κάτι ανώτερο από τον άνθρωπο, έξω από τη μοιρολατρική ρήση «ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει» που εκφέρει δύο, αν δεν κάνω λάθος, φορές ο Μακόναχι; Ο Νόλαν, όπως έχει δείξει, δεν υπολογίζει σε Θεούς και θεωρεί τους ανθρώπους, άρχοντες του Σύμπαντος. Ελπίζει στον εκλεκτό άνθρωπο που θα έρθει να σώσει και θα παραδειγματίσει τους επόμενους. Σοφά, αν με ρωτάς, προσπερνά τον σκόπελο της θρησκοληψίας στο Τέξας που έχουμε δει εκατομμύρια φορές στην Οθόνη, αλλά (αλαζονικά;) όχι μόνο αποφεύγει την πραγμάτευση της έννοιας μιας ανώτερης δύναμης, τώρα που βγαίνει στα ανοιχτά του Διαστήματος (και δεν μιλώ ούτε για τον τρόπο ούτε στον βαθμό που το κάνει ο Μάλικ, τον οποίο πολλοί "μοντέρνοι" τριγύρω βρίσκουν ντεμοντέ· αλλά περισσότερο σαν μια νοηματική στάση που πρέπει να κάνει για να την υπερβεί στη συνέχεια), αλλά δεν θίγει ούτε εντάσσει έστω τον ενεργό αγνωστικισμό του πράγματος· μια προσφιλής επιστημονική (αφού της έχει συμπάθεια) διατύπωση του οποίου θα ήταν: «αφού δεν μπορώ να αποδείξω ούτε την ύπαρξη ούτε την ανυπαρξία ανώτερης δύναμης, δεν μπορώ να αποφανθώ». Δεν υπάρχουν, λοιπόν, τέτοιας υφής πόλοι στην ταινία του, αφήνοντάς την -και γι’ αυτό τον λόγο- σημαντικά λειψή, στα μάτια μου.

Κάπως έτσι, το σαφώς φιλόδοξο “Interstellar” μου μοιάζει η πιο προβληματική, μέχρι στιγμής, ταινία του Κρίστοφερ Νόλαν, χωρίς να αναιρείται το γεγονός πως είναι μια ταινία αντιπροσωπευτική του καιρού μας.

[Το πλήρες μας αφιέρωμα στη φιλμογραφία του Νόλαν, εδώ]

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου