2/12/14

Από το Χαρτί στο Σελιλόιντ: The Shawshank Redemption

Από την Ελένη Τσατσαρώνη

«Στην πραγματικότητα δεν τίθεται ερώτημα. Δύο είναι οι επιλογές τελικά. Ή θα ζήσεις για τη ζωή, ή θα ζήσεις για το θάνατο.»


Τι κι αν υφίσταται σαν κατοχυρωμένη γνώση, η γνωστή ρήση πως «η ελπίδα πεθαίνει τελευταία», για τον ‘Αντυ Ντυφρέν τον ήρωα της νουβέλας του Στίβεν Κινγκ, «Η Ρίτα Χέηγουωρθ στις φυλακές Σάοσανκ», η ελπίδα δεν πεθαίνει ποτέ. Καταδικασμένος άδικα για το φόνο της γυναίκας του και του εραστή της, ο ήρωας που (συμπτωματικά(;) έχει γενέθλια την ίδια μέρα με τον δημιουργό του), μεταφέρεται το Σεπτέμβρη του 1948 στις φυλακές Σάοσανκ για να «συνετιστεί». Εκεί γνωρίζει τον ισοβίτη Έλις Ρέντιγκ και συνενώνεται μαζί του σε μια φιλία ζωής.

Η απόλυτη αποφασιστικότητα του Άντυ – που κάμπτεται ενίοτε, ευτυχώς προσωρινά – να μετασχηματίσει την ελπίδα που πεθαίνει, από απροσδιόριστο παθητικό συναίσθημα που οδηγεί στην αδράνεια και στη μοιρολατρική αποδοχή κάθε υποκρισίας και παραλογισμού των «αναμορφωτών» μιας οπουδήποτε Αμερικής, σε ελπίδα που μένει πάντα ζωντανή (κατ΄ επέκταση σε ένα υπόγειο), ενεργητικό δυναμισμό με μοναδικό στόχο τη –φαινομενικά ανέφικτη– διατήρηση της αυτοδιάθεσης και την τελική επικράτηση πάνω σε κάθε μορφή αποστέρησης της ελευθερίας, τον κατατάσσει σαν μια ξέχωρη οντότητα μέσα στον καθένα μας.

«Ο Άντυ ήταν το μέρος του εαυτού μου που δεν μπόρεσαν ποτέ να φυλακίσουν», «ένας αέρας ελευθερίας και αξιοπρέπειας μέσα στους απαίσιους γκρίζους τοίχους», «έδινε την αίσθηση ότι τελικά νικητής θα ήταν αυτός».

Σε ένα μέρος σαν το Σάοσανκ όπου ο χρόνος καταμετράται σε στερήσεις και αλλεπάλληλους βασανισμούς και το πέρασμά του αποτυπώνεται στις αφίσες των pinup που εναλλάσσονται στον τοίχο του κελιού, ο Άντυ καταφέρνει να τον χρησιμοποιήσει υπέρ του αλλά και υπέρ των ανθρώπων γύρω του. Δουλεύοντας μεθοδικά, σε κάθε επίπεδο (όπως σε κάθε επίπεδο απλώνεται και ο εγκλεισμός, από το περιφραγμένο προαύλιο μέχρι τον ακραίο αποκλεισμό της απομόνωσης, έχοντας σταθερή επιδίωξη την οριστική κατάλυση όποιας αυτο-αξίας και την ολοσχερή καταρράκωση κάθε αξιοπρέπειας), ο ήρωας υλοποιεί τους στόχους του. Μια μεγάλη βιβλιοθήκη, δώρο στους κρατούμενους σαν αποκλειστικό μέσο διαφυγής για καθένα ξεχωριστά. Όσο για τον ίδιο…..


Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1982 και πάτησε θεματικά πάνω σε μία πρότερη (1872) νουβέλα του Τολστόι. Εξαιρετικών δυνατοτήτων ωστόσο ο Κινγκ – αν και αναλώθηκε σε μια πιο εμπορικά σκοτεινή κατεύθυνση – εμφανίζει αριστοτεχνικά τους χαρακτήρες στο προσκήνιο, πλέκει με εκπληκτική επιδεξιότητα το βιογραφικό τους και στήνει μια ιστορία, άρτια δομημένη μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Παράλληλα διαρθρώνει μια μεστή καταγγελία για το – παντού και πάντοτε – σαθρό και διεφθαρμένο σύστημα σωφρονισμού και κοινωνικής επανένταξης, με πραγματικά κίνητρα στήριξής του την εκδικητικότητα και το σαδισμό.

Εξαιρετική και η μεταφορά στη μεγάλη οθόνη (1994) από τον Φράνκ Νταραμπόντ, σε μια ταινία που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές αλλά είχε απογοητευτική εμπορική πορεία, προτάθηκε για 7 Όσκαρ από τα οποία δεν κέρδισε κανένα, καταγράφεται όμως, ως μία από τις κορυφαίες όλων των εποχών. Ο σκηνοθέτης προωθεί και επαυξάνει ευρηματικά (η εμβόλιμη ιστορία του Μπρουκς, σπαραχτικό σχόλιο για τον ιδρυματισμό, αξέχαστος ο Τζαίημς Γουίτμορ) τη δηκτική ματιά του συγγραφέα, διεισδύει ουσιαστικά σε πρόσωπα και καταστάσεις, δημιουργώντας με ενσυναίσθηση έναν απάνθρωπα ανθρώπινο μικρόκοσμο, διανθισμένο με ανθρώπους που κάνουν τη διαφορά. Απλά αξεπέραστη.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου