Από τον Ιωάννη 'Moody' Λαζάρου
Σκηνοθεσία: Στιβ ΜακΚουίν
Πρωταγωνιστούν: Τσιούιτελ Ιτζιοφόρ, Μάικλ
Φασμπέντερ, Λιουπίτα Νιόνγκο, Μπραντ Πιτ, Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, Πολ Ντάνο,
Πολ Τζιαμάτι
134 λεπτά, 2.35:1
Ταινίες που αμέσως ή εμμέσως καταπιάνονται με τη δουλεία στην
Αμερική -τοποθετούμενες χρονικά, συνήθως, πριν ή στην καρδιά του Εμφυλίου-
αρκετές. Μερικές εξ αυτών (ανεξαρτήτως προσωπικής συμπάθειας του κινηματογραφικού
αποτελέσματος), το «Amistad» του
Σπίλμπεργκ (στη δικαστική της εκδοχή), η «Αγαπημένη» του Ντέμι, ο «Δρόμος για
τη Δόξα» του Ζούικ (μετατοπισμένη περισσότερο στη συμβολή των Αφροαμερικάνων
στον Εμφύλιο), το «Manderlay» του Τρίερ
(ακόμη κι αν τελικά του γυρίζει μπούμερανγκ), καθώς και τα πιο πρόσφατα «Lincoln» και «Django, ο τιμωρός».
Σε επίπεδο πλοκής, μια σημαντική διαφοροποίηση της ταινίας του Στιβ
ΜακΚουίν («Hunger», «Shame») είναι πως -βασιζόμενη στη βιογραφία του ίδιου
του Σόλομον Νόρθαπ- αναφέρεται σε έναν ελεύθερο και μορφωμένο έγχρωμο που μετατρέπεται εν μία νυκτί σε σκλάβο των Νοτίων, ύστερα από απαγωγή. Έτσι, πέρα από την οικουμενική σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ισότητα των λαών, σεβασμός και
αξία της ανθρώπινης ύπαρξης, προσωπική ελευθερία), αυτή η ιστορία επιβίωσης
άπτεται –δευτερευόντως- και ζητημάτων κρίσης ταυτότητας.
Με ακαδημαϊκή στιβαρότητα, πνευματική διαύγεια και ευλαβική προσήλωση στη σπουδαιότητα της θεματικής του, ο ΜακΚουίν γυρίζει το φιλμ του με ιδιαίτερη ιδεολογική προσοχή -συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής ορθότητας, καμωμένης περισσότερο από ευσυνειδησία. Σε στιγμές διακρίνεται για την ωμότητα του (χωρίς να φλερτάρει ούτε κατά διάνοια με τον σαδισμό –τον οποίο υιοθετεί ελαφρά τη καρδία, λόγου χάρη ο προσφιλής, στο κοινό, Ταραντίνο) και με ορισμένες επιλογές να φέρουν διακριτικά την προσωπική υπογραφή του δημιουργού του, το «12 Χρόνια Σκλάβος» προκύπτει, δυστυχέστατα, εν έτει 2013 απαραίτητο εκπαιδευτικό βίωμα για μια ανθρωπότητα εγκληματικά επιπόλαιη στο να ολισθαίνει στη ρατσιστική (και όχι μόνο) βαρβαρότητα και την χυδαία εκμετάλλευση αλλήλων.
Με ακαδημαϊκή στιβαρότητα, πνευματική διαύγεια και ευλαβική προσήλωση στη σπουδαιότητα της θεματικής του, ο ΜακΚουίν γυρίζει το φιλμ του με ιδιαίτερη ιδεολογική προσοχή -συμπεριλαμβανομένης και της πολιτικής ορθότητας, καμωμένης περισσότερο από ευσυνειδησία. Σε στιγμές διακρίνεται για την ωμότητα του (χωρίς να φλερτάρει ούτε κατά διάνοια με τον σαδισμό –τον οποίο υιοθετεί ελαφρά τη καρδία, λόγου χάρη ο προσφιλής, στο κοινό, Ταραντίνο) και με ορισμένες επιλογές να φέρουν διακριτικά την προσωπική υπογραφή του δημιουργού του, το «12 Χρόνια Σκλάβος» προκύπτει, δυστυχέστατα, εν έτει 2013 απαραίτητο εκπαιδευτικό βίωμα για μια ανθρωπότητα εγκληματικά επιπόλαιη στο να ολισθαίνει στη ρατσιστική (και όχι μόνο) βαρβαρότητα και την χυδαία εκμετάλλευση αλλήλων.
Δε θέλω να αναλάβω το ρόλο του υπερασπιστή του Ταραντίνο, αλλά ήρθα να εκφράσω τη διαφωνία μου για τον "ελαφρά τη καρδία σαδισμό" που βρήκες στο Django. Νομίζω πως ο έτσι κι αλλιώς επιρρεπής στη γραφική βία σκηνοθέτης, στο συγκεκριμένο φιλμ, τραβάει μια σαφή διαχωριστική γραμμή στο σημείο τομής ανάμεσα σε Ιστορία κι Αισθητική. Από τη μία πλευρά, η "αληθινή, υπαρκτή και ιστορικά βάσιμη" βία των λευκών απέναντι στους μαύρους δούλους, απεικονίζεται μετρημένα, πολλές φορές εκτός κάδρου, "σοβαρά". Από την άλλη, η λυτρωτική βία του κινηματογράφου που εκδικείται για τα ιστορικά μας σφάλματα (εδώ ο Tarantino παίζει safe, με ναζί και δουλεία ποιος σώφρων αμφισβητεί περί ορθού και λάθους) χάρη (και) στην εικονοπλαστική, καθαρτήρια του υπερβολή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν έχω δει το έργο του συμπαθούς McQueen, αλλά εξ ορισμού προτιμώ διαπλαστικές πρωτοβουλίες α λα Ταραντίνο, που τουλάχιστον αισθητικά δε διαλέγουν τον εύκολο μη μου άπτου δρόμο, παρά ακαδημαϊκά μαθήματα Ιστορίας για γεγονότα με ξεκάθαρες απαντήσεις.
Αν φυσικά το σχόλιό σου δεν αναφερόταν σε Django (και Inglorious), αλλά στο σύνολο του έργου του QT, τότε αγνόησε τα παραπάνω. Χρήζει διαφορετικής συζήτησης...
Ναι, γενικά για το σινεμά του Ταραντίνο ήταν το σχόλιό μου, αλλά δε θέλω να υπεκφύγω. Η διαφωνία μας, εν προκειμένω, βρίσκω πως είναι περισσότερο προσωπικής προτίμησης. Από τη λυτρωτική εκδίκηση προτιμώ μια στάλα στοχασμού παραπάνω που ίσως να μας πάει κι ένα βήμα παραπέρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ μαζί σου. Αν μη τι άλλο, ο στοχασμός είναι πάντα καλύτερος. Ωστόσο, δε βρίσκω κανένα τέτοιου είδους στοχασμό στα περισσότερα ακαδημαϊκής κοπής ιστορικά φιλμ (ελπίζω ο McQueen να με διαψεύσει). Αντίθετα, σε εκείνη τη σκηνή στο Inglourious Basterds, με τη Shosanna να αντιμετωπίζει τον Zoller στην αίθουσα του προβολατζή, όσο από πίσω, στην μεγάλη οθόνη, λαμβάνει χώρα η ηρωοποίηση του Zoller από το ίδιο το σινεμά, ε, εκεί υπάρχει αρκετό ζουμί. Σχετικά με το ρόλο της εικόνας, του σινεμά ως όπλο προπαγάνδας ή όργανο αντίστασης, την αλήθεια, το ψέμα, τους μύθους. Ανάλογο εύρημα δε σκαρφίστηκε στο Django, γι αυτό και είναι κατώτερο στα χαρτιά μου από τον προκάτοχό του.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌλα αυτά αν στην αντίπερα όχθη βρίσκεται ο Ζούικ. Αν τώρα συγκρίνουμε τον Tarantino με τον Marker, πχ, ε εντάξει, συμφωνώ κι επαυξάνω ότι προτιμάμε στοχασμό.
Θα συμφωνήσω ότι η βίαιη εκδίκηση του Django επιβάλλει πληθωρικά το κινηματογραφικό δίκαιο του Ταραντίνο. Αλλά δεν νομίζω ότι ο Django αποτελεί ακαδημαϊκό μάθημα Ιστορίας. Περισσότερο ακαδημαϊκό σχολιασμό, αλλά πάντα για τους μυημένους. Παρόλα αυτά, ο "σαδισμός" και λίγος είναι. Ως προς το κομμάτι των λευκών τουλάχιστον, ο Django είναι λάιτ σε σχέση με την ιστορική πραγματικότητα. Η βία του ίδιου του Django είναι ουτοπική ούτως ή άλλως, σαν φαντασίωση.
ΑπάντησηΔιαγραφή(Μου άρεσε το Amistad τότε. Πολύ.)
Ανυπομονώ να δω και το 12 Χρόνια Σκλάβος. Ευχαριστούμε για το κείμενο Ιωάννη.
Προφανώς και δεν είναι ακαδημαϊκό μάθημα Ιστορίας το σινεμά του Ταραντίνο. Αυτό ακριβώς εννοώ όταν λέω ότι προτιμάω παράτολμες καλλιτεχνικές ιδέες (Ταραντίνο) από ανιαρά μαθήματα politically correct Ιστορίας (Ζούικ). Και πάνω από όλα προτιμώ μια διαλεκτική ανάγνωση της Ιστορίας μέσω των οπτικοακουστικών δυνατοτήτων του σινεμά (Μαρκέρ).
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπίσης, εκεί που εσυ είδες τον Ταραντίνο λάιτ, εγώ τον είδα απλά ευσεβή. Δεν εκμεταλλεύτηκε την ιστορική αλήθεια για να ξεσαλώσει με τη γνωστή του αυθάδεια και υπερβολή στην απεικόνιση της βίας. Κι αυτό, φρονώ, δεν αναγνωρίστηκε αρκετά στην τελευταία του ταινία, το αντίθετο μάλιστα.
Πολύ ωραία η οπτική σου, δεν είχα σκεφτεί να συγκρίνω την τακτική του στην απεικόνιση της βίας στο Django με εκείνη των προηγούμενων ταινιών του.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο για το μάθημα Ιστορίας, κλασσικό αποσπασματικό διάβασμα κατά τη διάρκεια 8ώρου, με συγχωρείς.
Συμφωνώ με τον Αχιλλέα απόλυτα για την αναπαράσταση της ιστορίας στο Django - η μόνη μου ένσταση δεν έχει να κάνει με την απεικόνιση της βίας, αλλά με τον "εκπολιτιστικό" ρόλο του λευκού. Τότε, είχα γράψει αυτό: http://iknowwhereimgoing.wordpress.com/2013/02/10/re-enacting-history-part-i-as-vengeance-django-unchained-2012/.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝα 'σαι καλά Κατερίνα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜαζί σου, Αχιλλέα, για τον Μαρκέρ (προφανώς).
Νάντια, θα σε διαβάσω και θα επιστρέψω.