Φilmind (1): The Man Who Wasn't There

Από τον Γιώργο Παυλίδη

Οι επιστήμονες επιχειρούν να καταγράψουν τα γεγονότα αντικειμενικά (όσο αυτό είναι δυνατό), ως εξωτερικοί παρατηρητές. Από την άλλη μεριά, τα γεγονότα της εσωτερικής ζωής του καθενός (του ψυχισμού μας) δεν “καταγράφονται” πουθενά κατά τον ίδιο τρόπο, αν και οπωσδήποτε η σχέση των εσωτερικών μας γεγονότων με τον εξωτερικό κόσμο διαμορφώνει την ίδια την ιστορία.

Αυτό που η ιστορική επιστήμη δεν μπορεί να κάνει, το μπορεί το σινεμά. Ο κινηματογράφος είναι η μόνη τέχνη που μπορεί να εμφανίζει εξωτερικά (κάνοντας χρήση των τεχνικών μέσων του) τις κινήσεις, τις εντάσεις, τις διαθέσεις, τα νοήματα και τις συγκινήσεις που συμβαίνουν στον εσωτερικό μας κόσμο και προκύπτουν από την σχέση μας με τον κόσμο γύρω μας.

Ο άνθρωπος που δεν ήταν εκεί (2001)

Σκηνοθεσία: Joel & Ethan Coen

116’, 1.85:1

Ο Ed Crane είναι ο κεντρικός ήρωας της ταινίας και ο μοναδικός αφηγητής της ιστορίας του. Ένας πρωταγωνιστής που δεν μιλάει σχεδόν καθόλου, παραμένει ανέκφραστος και χωρίς ξεσπάσματα, με δύο λόγια περνάει μάλλον απαρατήρητος.  Ο καπνός από τα τσιγάρα του τυλίγει αργά το πρόσωπό του. Εξίσου αργά βλέπουμε τον ίδιο να παρακολουθεί τους περαστικούς να πηγαίνουν στη δουλειά τους, ακολουθώντας την κανονική ροή του χρόνου της εξωτερικής πραγματικότητας.

Στη μόνη ίσως σκηνή όπου η δράση – δηλαδή η ένταση του σώματός μας που εκφράζεται εξωτερικά – είναι παρούσα, είναι εκείνη όπου ο Crane θα παλέψει και θα σκοτώσει τον εραστή της γυναίκας του. Αμέσως μετά, θα επιστρέψει σπίτι και θα καθίσει στο ίδιο ακριβώς σημείο όπου καθόταν πριν, στην άκρη του κρεβατιού, κοντά στα πόδια της γυναίκας του, και θα συνεχίσει την αφήγησή του από το σημείο που την είχε αφήσει. Το γεγονός της εξωτερικής ζωής –και τι γεγονός! ένας φόνος- είναι περισσότερο μια παρένθεση στην εσωτερική ροή των γεγονότων και της αφήγησης.

Οι κινηματογραφικές εικόνες εμφανίζουν μπροστά μας έναν κρυμμένο χώρο και έναν άλλο χρόνο, εκείνον της εσωτερικής ζωής του πρωταγωνιστή, εκείνον που καμιά ιστορία δεν θα καταγράψει ποτέ και κανείς ερευνητής δεν είναι ικανός να βρει εκεί έξω.

Ο Crane είναι ο άνθρωπος που δεν ήταν εκεί ακόμα και στον ίδιο του τον θάνατο στην ηλεκτρική καρέκλα. Η τελευταία σκηνή παρουσιάζεται λουσμένη σε μια άπλετη και εντελώς αδικαιολόγητη λευκότητα, χωρίς ίχνος πόνου και αγωνίας -όπως θα περιμέναμε να δούμε με βάση την εξωτερική, ρεαλιστική κατάσταση ενός μελλοθάνατου.

«Ο άνθρωπος που δεν ήταν εκεί»  είναι μια ταινία που ισορροπεί ανάμεσα στην δύναμη της εξωτερικής δράσης από την μια, και την ένταση μιας αόρατης κίνησης εσωτερικών γεγονότων και συγκινήσεων από την άλλη. Μια πραγματικότητα που ο καθένας κρύβει μέσα του και κουβαλά μαζί του χωρίς πάντοτε να βρίσκει τον τρόπο να εκφράσει τη σχέση τού «εκεί» με το «αλλού», να συγχρονίσει το «έξω» με το «μέσα».